Als eerste vrouwelijke draadloze radio telegrafist die door de Britse geheime dienst vanuit Londen naar Parijs werd gestuurd neemt de Amerikaans-Indiase Noor Inayat Khan (Moskou 1914 – Dachau 1944) haar plaats in naast andere vrouwen in omliggende landen, zoals Nederland, die eveneens gedurende de Tweede Wereldoorlog werden opgeroepen of uit zichzelf actief deelnamen aan het verzet tegen de Duitse overheersing. Haar gevangenschap en uiteindelijke dood in concentratiekamp Dachau tonen de onthutsende realiteit van de oorlog vanuit een nieuw perspectief.

Noor Inayat Khans in Nederland relatief onbekende geschiedenis kent verscheidene verrassende aanknopingspunten met Nederland en met Den Haag in het bijzonder. Haar levensverhaal schijnt een nieuw licht op een voor velen in Nederland onbekend aspect ten aanzien van internationaal verzet, de rol van vrouwen hierin, de participatie van Indiërs en moslims wereldwijd en de realiteit van de concentratiekampen voor niet-joden gedurende de Tweede Wereldoorlog.

Waardevolle waarden
Noor Inayat Khans verhaal, beschouwd vanuit haar bijzondere achtergrond als dochter van de Amerikaanse Ora Ray Baker en Hazrat Inayat Khan (1882-1927), de vrijzinnige Indiase moslim mysticus, musicus, filosoof en dichter van koninklijke komaf (tevens de grondlegger van de internationale universele Soefibeweging in het Westen met een belangrijke vertegenwoordiging in Nederland) spreekt tot de verbeelding en heeft meerwaarde als aanvulling op de verhalen van de in Nederland meest bekende vrouwelijke ‘iconen’ van de Tweede Wereldoorlog, te weten de jonge Duitse joodse Anne Frank, de mystiek aangelegde Nederlandse joodse Etty Hillesum en de Nederlandse communistische verzetsstrijdster Hannie Schaft.

De oorlog vereiste een nuchtere kijk op de mystieke idealen van interreligieuze harmonie, dienstbaarheid en zelfopoffering waar Noor mee opgroeide. Kennis nemen van deze aspecten in verhouding tot Noor Inayat Khans achtergrond en uiteindelijke oorlogsinspanningen kan bijdragen aan een andere, positievere beeldvorming over de diversiteit waarmee islamitisch gedachtegoed zich manifesteert in de wereld en daarnaast een facet doen oplichten van de nog steeds vrij onbekende maar bepalende rol die Indiërs en moslims (wereldwijd) hadden gedurende de Tweede Wereldoorlog. Dit is van waarde met het oog op voorlichting en beeldvorming.

Eerbewijzen
Voor haar oorlogsinspanningen ontving Noor Inayat Khan postuum het Britse George Cross, één van de drie onderscheidingen die na de Tweede Wereldoorlog in Engeland aan vrouwen zijn uitgereikt. Dit maakt Noor Inayat Khan een ‘Member of the Most Excellent Order of the British Empire’. Op 9 november 2013 onthulde de Britse prinses Anne een bronzen buste op Gordon Square in Londen ter nagedachtenis aan Noor Inayat Khan. Dit is het eerste oorlogsmonument voor een (gedeeltelijk) Zuid-Aziatische moslima. De realisatie van dit monument werd begeleid door de Noor Inayat Khan Trust, o.a. ondersteund door PM David Cameron en geinitieerd door schrijfster en Noor-biografe Shrabani Basu na vele verzoeken van lezers.

Frankrijk eerde Noor Inayat Khan met het Croix de Guerre avec Etoile de Vermeil. In de Parijse voorstad Suresnes is een ‘Cours Madeleine’ die verwijst naar Noors codenaam voor haar werk in Parijs. Ook is er een basisschool naar haar vernoemd. In Suresnes is in 2013 een tentoonstelling over Noor Inayat Khans leven georganiseerd die enorme belangstelling genoot. Jaarlijks vindt op de herdenkings- of bevrijdingsdag in april/mei onder leiding van de burgemeester een ceremonie plaats voor het woonhuis van de familie in Suresnes, waar in de muur een herdenkingsplaquette is aangebracht. Diverse plaquettes in Groot-Brittannië en Duitsland gedenken Noor Inayat Khans oorlogsinspanningen.

Indrukwekkend rolmodel
In Nederland is het verhaal van Noor slechts bekend in relatief beperkte kring. De uitzonderlijke waardering die Noor Inayat Khan postuum is toegevallen in Engeland en Frankrijk is vergelijkbaar met de Militaire Willems-Orde, die Koningin Wilhelmina en mevrouw Jos Mulder-Gemmeke als enige twee Nederlandse vrouwen na de Tweede Wereldoorlog ten deel vielen voor hun oorlogsinspanningen. Met in gedachten de bijzondere relatie tussen Noor, haar familie en Nederland en Den Haag in het bijzonder, haar opmerkelijke Indiaas-Amerikaanse achtergrond en betoonde moed in oorlogstijd zal Noor Inayat Khan voor velen in Nederland een welkom vrouwelijk rolmodel zijn.

Daarbij is het overigens zaak haar moslim achtergrond te koppelen aan de eclectische origine van- en de onderliggende motivatie voor haar handelen, die gebaseerd zijn op het interreligieuze Indiase soefisme van haar vader Hazrat Inayat Khan. Dit, om niet ten prooi te vallen aan de eenzijdige stereotypering of labeling als ‘moslima’ en het algemene hokje ‘islam’, zoals in Engelstalige media begin 2014 veel gebeurde. Het is hoe dan ook typerend dat Noor Inayat Khan al jaren ook een indrukwekkend rolmodel vormt voor vele Indiase vrouwen met bijvoorbeeld een hindoe- of sikh achtergrond. Voor hen is Noor Inayat Khan in de eerste plaats een Indiase oorlogsheldin, met een kenmerkende Indiase geesteshouding en motivatie.

Humanistisch handelen
Noor Inayat Khans uitzonderlijke levensverhaal toont bovenal hoe een jonge vrouw in oorlogstijd de keuze maakte om zich in te zetten voor een universeel, hoger doel: het welzijn van anderen, ongeacht hun geslacht, afkomst, status of religie. Dit is een inspirerende, humanistische boodschap en een compleet ander geluid in de huidige tijd van geopolitieke instabiliteit waarin de onrust in het Midden-Oosten en de gruwelijke acties van IS aanhangers de media kleuren.